Blogger & Korte Verhalen
Cursusmaker & Projectenwerk
Gelijkheid en openheid creëren is een belangrijke drijfveer voor mij. Door mijn blogs en korte verhalen geef ik mijn stem de ruimte.
Archief
Vrouw in een mannenwereld
VRIJDAG, 12 APRIL, 2019
Als nieuwe columnist voor Veeteelt wil ik me kort even voorstellen. Ik ben Nadine Stemerdink-Bongen. Ik ben 26 jaar oud en heb in maatschap met mijn ouders een melkveebedrijf in de Achterhoek.
Ik ben boerin en getrouwd met een leraar. En met boerin bedoel ik niet dat ik alleen de kalveren voer, maar dat ik een melkveebedrijf run. Ik ben een vrouw in een mannenwereld. Het blijft voor velen ontzettend lastig, ‘een vrouw in de agrarische sector’.
'Is de boer thuis'
Geregeld krijg ik van een vertegenwoordiger of anderen die hier op het erf komen, de vraag of de boer thuis is. En die vraag wordt voornamelijk gesteld als het over grond, mest of machines gaat. Dat je als vrouw iets met fokkerij hebt of aanwezig bent bij de dierenartsbijeenkomsten, dat kunnen velen nog wel begrijpen. Maar de rest van de onderwerpen blijft toch vooral een mannending.
Kieskeurig
Ik vraag me wel eens af of we dit probleem alleen bij de mannen moeten zoeken of is het misschien zo dat vrouwen dit ook aan zichzelf te danken hebben? Geregeld ben ik zelf te vinden bij vergaderingen of bijeenkomsten. Maar ik merk dat vrouwen erg kieskeurig zijn waar ze wel of niet bij willen zijn. Neem nou bijvoorbeeld een jongerendag of een fokkerijbijeenkomst. Daar bestaat maar liefst dertig procent van de bezoekers uit vrouwen.
Maar wanneer bijeenkomsten gaan over de KringloopWijzer, pilotprojecten, bodemkunde of adviesgericht bemesten, dan is er geen boerin te bekennen. De vraag is misschien wel: wie zijn de boerinnen op de jongerendagen of de fokkerijbijeenkomsten? De vrouw van de boer of de boerin zonder boer?
Verschillende interesses
Ik begrijp heel goed dat niet elk bedrijfsonderdeel evenveel interesse oproept, maar dit werkt voor een man niet anders als voor een vrouw. Dus vrouwen: beperk jezelf niet, maar ontdek de veelzijdigheid van een agrarisch bedrijf. En mannen: reageer niet zo verbaasd als een boerin tractor rijdt, het leuk vindt om over mestzaken te praten of zelf een machine koopt. Welkom in de melkveehouderijsector van 2019.
Het beeld van de boer op 1 oktober
DINSDAG, 24 SEPTEMBER, 2019
Laten we voorop stellen dat ik ontzettend graag meer begrip zou willen voor de landbouw en dat ik het er zeker niet mee eens ben dat wij ongeveer overal de schuld van krijgen.
Zeker als jonge ondernemer vraag je je soms af waar je aan begonnen bent om er in deze tijd voor te kiezen om met ‘productiedieren’ te werken.
Tegenwoordig zien mensen een dier niet meer als productiedier. Maar mensen zonder enige vorm van landbouwkennis vinden het wel heel normaal om een mening over dierlijke productie te hebben. Ze verwachten dan ook dat er gehandeld word naar die mening, omdat het immers over hun voeding gaat.
Ook schuift de politiek zonder moeite alle problemen rondom broeikasgassen naar de boeren toe.
Kwade koppen in Den Haag
Ik begrijp heel goed dat er volgende week een massaal protest wordt georganiseerd, waarmee de landbouwsector zijn stem laat horen. Maar als ik eerlijk ben, ik zie toch enorm op tegen de boerenactie op 1 oktober.
Welk beeld zetten wij neer als boeren wanneer wij allemaal met onze kwade kop in Den Haag staan? Hoe gaan we ons gedragen als we met zo’n grote groep bij elkaar staan en ons gesteund voelen door elkaar? Wat voor beeld krijgt de consument van ons wanneer het uit de hand loopt?
Eigenlijk is het heel simpel: waardering krijg je niet door het op te eisen. Wanneer je met tractors de weg gaat blokkeren, creëer je alleen maar onbegrip en boosheid. Als je ergens de schuld van krijgt, kun je twee dingen doen: boos terugschelden en de andere partijen de schuld geven, zoals nu eigenlijk in de milieucrisis gebeurt, of je verantwoordelijkheid nemen, zodat je de oorzaak kunt aanpakken.
Broodjes en pakken melk
Wij doen elke dag ons best om op een dier- en milieuvriendelijke manier de lekkerste melk, yoghurt, kaas en vlees te produceren. Dat gebeurt met veel liefde en passie voor het vak. Dat burgers dit niet zien, doet pijn, want soms denk ik dat je knettergek moet zijn om 80 uur in de week te werken zonder klant- en financiële waardering.
Waarom gaan we tijdens de demonstratie niet broodjes kaas of pakken melk uitdelen? Dan vertellen we meteen ons verhaal waarom we die dag daar staan en krijgen we aandacht van de consument voor ons eigen vak. Het klinkt waarschijnlijk te zoetsappig, maar volgens mij is het belangrijk op welke manier je in beeld komt bij de consument.
Op welke manier je die dag ook actie gaat voeren, zorg dat je weet waarom je daar staat en breng je standpunt over. Als je op de dag van de actie niet je verantwoordelijkheid neemt om dit op een nette manier te doen, staan we aan het einde van de actie met 3-0 achter.
Pas op voor curlingfarmers
VRIJDAG, 12 JULI, 2019
Een tijd terug was de term ‘curlingouder’ veel in het nieuws. Ik vind dit een ontzettend grappige en heldere uitdrukking over ouderschap in Nederland: ouders willen graag dat hun kind gelukkig is en willen het daarom beschermen tegen al het leed in de buitenwereld.
Maar wil een kind volwassen worden, dan is het belangrijk dat juist niet alles voor de voeten wordt schoon-geveegd en opgeruimd. Geldt dit niet hetzelfde op een boerderij? Als het bedrijf goed draait, dan vinden ouders het erg moeilijk om het over te laten aan een kind of medewerker. Een boer is bang om ruimte te geven, omdat hij vreest voor tegenvallende resultaten wanneer het werk anders gebeurt en wordt dan een soort ‘curlingfarmer’. Dit levert onderling best wel stress op, omdat je als jonge boer geen ruimte krijgt.
Spiegelen aan je ouders
Soms ontmoet ik jongeren die op het bedrijf met hun vader totaal anders zijn dan op school of tijdens een jongerenbijeenkomst. Laatst viel het mij op dat tijdens een vergadering ook ik anders reageer als mijn vader er wel of niet bij is. Volgens mij komt dit doordat ik mezelf spiegel aan mijn vader. Als er over een onderwerp gesproken wordt en mijn vader reageert niet, denk ik al snel: ‘Ach, daar zal hij wel een goede reden voor hebben. Ik vraag het straks wel even na.’
Loslaten om te leren
Gebeurt zoiets ook niet te vaak op het bedrijf? Dat je een stap terugdoet, omdat je denkt dat je vader het wel beter kan of weet? Zelf heb ik het geluk dat mijn vader erg makkelijk is, zowel naar de medewerkers als naar mij. Ik ervaar dit doorgaans als normaal. Toen ik dertien was, gingen mijn ouders een weekend weg en lieten ze de boerderij aan mij over. Als ik vragen had, kon ik altijd onze medewerker Bert Schoppers bellen. Ik wist toen nog niet eens wat melkziekte was en daar ben ik zaterdagavond laat achter gekomen. Een herinnering en een les die ik nooit meer zal vergeten.
Misschien ligt hier een taak voor accountants: een cursus aanbieden voor vader en opvolger, met als titel: ‘Laat je kind eens flink onderuitgaan en denk bij jezelf: leergeld is ook een investering.’
De meerwaarde van mest
VRIJDAG, 18 OKTOBER, 2019
Afgelopen drie jaar produceerden we gemiddeld 28.000 kg melk per hectare. Deze hoeveelheid is inclusief de 25 hectare natuurgrond waarop we alleen maar droge koeien en pinken mogen weiden.
Voer aankopen aantrekkelijker
Ondanks deze hoeveelheid melk vind ik voer aankopen aantrekkelijker dan het investeren in meer grond. Je kunt namelijk precies het voer aankopen dat prijstechnisch aantrekkelijk is. Tijdens een droge periode koop je hooguit aan wat nodig is en in een goed groeiseizoen bouw je makkelijk een voorraad op doordat er genoeg gewassen te koop zijn voor een goede prijs. Door een hoge intensiteit kun je ook een maisrijk rantsoen voeren, omdat je mais kunt aankopen zonder dat je daarbij last hebt van de derogatie-eis van 80 procent gras en 20 procent mais.
Maximaal weidegang toepassen
Maatschappelijk gezien is veel melk per hectare en veel mais in het rantsoen ongewenst, maar dit compenseren we door maximaal weidegang toe te passen op onze 45 hectare huiskavel. Maar we lopen wel tegen het afvoeren van mest aan. Jaarlijks gaat het om 2000 kuub mest maal 15 euro, een kostenpost van 30.000 euro. Als we van die kosten af willen, zouden we ongeveer 40 hectare extra nodig hebben.
Groene Weide Meststof
Maar mest is een ontzettend mooi product met meerwaarde. Afgelopen jaar deden we mee met een pilotproject van de Kunstmestvrije Achterhoek. We hebben dierlijke mest die bewerkt is tot Groene Weide Meststof, ingezet, een product dat te vergelijken is met kunstmest. Het staat nog in de kinderschoenen en er gingen nog wel wat dingen mis. Toch zou dit wel een uitkomst zijn: je eigen mest omzetten in ‘groeneweidemeststof’ die in de regio gemaakt wordt. Op deze manier heb je geen kunstmest meer nodig. Zo zijn er nog meer mooie innovatieve projecten rondom mestverwerking die nu misschien nog niets lijken, maar waar zeker toekomst in zit.
Ik verwacht daarom dat mest in de toekomst geld waard is. Ik hoop dat de volgende generatie ons uitlacht als ze horen dat we 15 euro per kubieke meter betaalden om mest af te voeren.
Boer of ondernemer?
DINSDAG, 21 JANUARI, 2020
De veelzijdigheid in het werk op de boerderij maakt ons beroep het mooiste beroep dat er is. Maar het mooie is er tegenwoordig voor velen een beetje af. De onzekerheid over de onduidelijke regelgeving overheerst de sfeer.
Bij mij speelt daarom de vraag of een boer nog kans heeft om boer te blijven in Nederland. Is boer zijn genoeg? Of moet je ondernemer zijn om boer te kunnen blijven? Stel dat je liever geen nevenactiviteit start naast je bedrijf? Of dat je niet met personeel wilt werken en het bedrijf het liefst houdt bij 80 koeien in de bestaande stal? Kun je dan nog blijven bestaan? Juist die diversiteit tussen de bedrijven, maar ook tussen de boeren, vind ik erg mooi. Het zou ontzettend jammer zijn als dit beeld verdwijnt.
Bestaansrecht voor gangbaar bedrijf
Ik had laatst met een kennis een discussie over het boerenlandschap. Hij vond het jammer dat een gemiddeld, gangbaar boerenbedrijf minder bestaansrecht krijgt. Ik was het daar niet mee eens. Naar mijn idee heeft ook een gangbaar bedrijf bestaansrecht. Wel is het belangrijk om je te realiseren dat je een bedrijf runt met een enorm kapitaal, dus dat het logisch is dat je een beetje ondernemerschap moet hebben om een bedrijf voort te kunnen zetten.
Maar de vraag over bestaansrecht zette mij wel aan het denken: zet een groeiend bedrijf een gemiddeld, gangbaar bedrijf uiteindelijk niet buitenspel? Kunnen bedrijven met 80 koeien ook in de toekomst nog blijven bestaan naast een bedrijf met 700 koeien?
Verandering en doorgroeien
Als ik kijk naar mijn eigen situatie en bedenk dat ik 40 jaar lang 80 koeien moet melken zonder medewerkers en zonder doorgroeimogelijkheden, dan zou ik erg ongelukkig worden. Ik houd van verandering en doorgroeien. Maar door deze keuze zit ik misschien wel boeren in de weg die hier niet van houden. Hoe houden we het systeem met diverse bedrijfstypen in balans, zodat iedereen mogelijkheden heeft om op
zijn manier met plezier door te kunnen boeren?
Dat je je als boer hier bewust van bent, is in elk geval de eerste stap.
4,5 snedes extra dankzij beregenen
ZONDAG, 26 APRIL, 2020
Het voorjaar geeft mij altijd erg veel energie. Met de dingen die vorig jaar niet goed zijn gegaan, kun je in het voorjaar weer aan de slag. Neem beregenen. Ondanks dat er veel regen viel in februari, is het nu alweer ontzettend droog in de Achterhoek.
Non-stop beregenen
Afgelopen winter analyseerden we wat het beregenen vorig jaar heeft gekost en vooral wat het heeft opgebracht. Eind april zijn we toen al gestart en we zijn non-stop doorgegaan tot half september. Van ons land is 45 hectare geschikt om via een elektrische pomp te beregenen.
Zeven snedes of tweeënhalf
Eén perceel aan huis kunnen we niet beregenen. Hier hebben de koeien slechts één keer geweid. In de zomer hebben we dit perceel nog uitgemaaid en er een paar balen gras van gemaakt. In september lukte het nog om er een snede van te zomerstalvoeren. Uiteindelijk haalden we van dit perceel ongeveer 2,5 snedes gras. Een naastgelegen perceel konden we wel beregenen. Dat konden we daardoor steeds blijven maaien. In totaal leverde dat zeven goede snedes op. Beregenen leverde dus een verschil op van 4,5 snedes.
6.000 euro extra energiekosten
Daartegenover staat het kostenplaatje. Per dag zijn we al snel twee uur bezig met het verplaatsen van de haspel. Daardoor lopen ook de trekkeruren op. Door het intensieve gebruik van de haspel zijn er ook extra onderhoudskosten. Wij waren vorig jaar in totaal 6.000 euro meer kwijt aan energiekosten in de maanden dat we aan het beregenen waren. Hadden we in plaats van een elektrische pomp gekozen voor beregenen met een stationaire dieselmotor, dan zou dat ongeveer 18.000 euro aan diesel hebben gekost.
Op tijd beginnen
Jarenlang was de discussie of beregenen van grasland wel uit kon. Maar deze opmerking heb ik afgelopen jaar bij ons in de buurt niet meer gehoord. Als je kunt beregenen, is het niet meer de vraag of je moet beregenen, maar wanneer. De crux is op tijd beginnen. Het verschil van 4,5 snedes vorig jaar heeft ons wel geleerd dat als je een dag te laat start met beregenen in het voorjaar, je dat de rest van het jaar niet meer inhaalt.
De kloof tussen landbouw en natuur
VRIJDAG, 25 SEPTEMBER, 2020
Tijdens mijn vakantie in Nederland realiseerde ik mij gek genoeg het volgende: ik voelde een weerstand tegen de mooie natuur.
Wij liepen verschillende wandelroutes van Natuurmonumenten, onder andere op de Veluwe. Ik had het gevoel dat ik als boerin eigenlijk niet hardop kon zeggen dat de Nederlandse natuur erg mooi is en dat het zo bijzonder is dat er zo veel verschillende natuurgebieden zijn. Zulke uitspraken kunnen immers tegen de landbouw gebruikt worden.
Landbouwgrond wordt natuur
Na de oorlog waren vooruitgang, welvaart en voedselzekerheid enorm belangrijk, maar dat ging ten koste van de natuur. Nu we weten dat stikstof een negatief effect heeft op de biodiversiteit, worden er nieuwe drastische besluiten genomen. Dit keer ten koste van de boer. Boeren raken veel goede landbouwgrond kwijt om natuur te creëren. Landbouwgrond wordt afgegraven en hierbij komt veel stikstof vrij. Op die afgegraven grond wordt geen stikstof meer vastgehouden. Daarnaast wordt landbouwgrond duur verkocht voor woning- en wegenbouw en zonneparken. Bij woning- en wegenbouw komt opnieuw stikstof vrij.
Stikstof vastleggen in gewassen
Ook de media uiten zich negatief over de rol van landbouw in het stikstofdossier. Kranten koppen met ‘Te veel stikstofuitstoot op natuurgebieden door de landbouw’ of ‘Landbouw grootste stikstofproducent’. Dat is maar de halve waarheid, omdat juist boeren ook veel stikstof vastleggen in hun gewassen. Dit wordt vaak niet meegenomen in wetenschappelijke berekeningen. Het is daarom bij de burger niet bekend dat er ook minder stikstof wordt vastgehouden wanneer we de veestapel halveren en steeds meer landbouwgrond inleveren.
Kloof overbruggen
Toen ik dit overdacht, begreep ik waar mijn idee dat ik niet mag genieten van de mooie natuur vandaan komt. Ik voelde een kloof. En eigenlijk zou ik als boerin en natuurliefhebber deze kloof graag willen overbruggen. We moeten er samen voor zorgen dat boer en natuur weer hand in hand gaan voor een mooier Nederland!
Interview LTO
28 september 2021
‘De voedselproductie moet hoog op de agenda blijven staan. Naast het stikstofdossier moet daar de focus op liggen van LTO Noord.’ Dat zegt Nadine Stemerdink in de rubriek Wij van LTO Noord.
Wat voor bedrijf heeft u?
‘Mijn ouders en ik houden 250 melkkoeien en beschikken over 112 hectare, waarvan 30 hectare natuurgrond is. We hebben 47 hectare in eigendom. Tot december werken wij samen met een jongveeopfokker. Daarna gaan we drachtige pinken aankopen. Dat hebben we in het verleden ook gedaan en dat beviel goed. Onze melkkoeien insemineren we met Belgisch Blauw, waarna we de kalveren verkopen. Mijn ouders en ik worden bijgestaan door drie vaste medewerkers die met elkaar 24 uur bij ons werken en een aantal zaterdaghulpen.’
En verder?
‘We zijn aangesloten bij windpark Hagenwind. Verder ben ik districtsraadslid bij FrieslandCampina en doe ik een schrijversopleiding. Ik heb onder meer columns geschreven voor Veeteelt en wil mogelijk in de toekomst een boek gaan schrijven over de moeilijkheden op persoonlijk gebied in een agrarisch bedrijf. Die kant blijft vaak onderbelicht.’
Wat zijn uw toekomstplannen voor het bedrijf?
‘We willen in de toekomst uitbreiden in het aantal stuks melkvee. We melken nu 250 koeien, maar hebben een stal gebouwd voor 300 koeien. De stal is zo gebouwd dat we die makkelijk kunnen spiegelen en in de toekomst verder kunnen doorgroeien. Maar voorlopig is dat lastig met de huidige wet- en regelgeving.
‘Op dit moment zijn we druk met het verder optimaliseren van ons bedrijf. Ik wil graag de close-upgroep volledig op stro huisvesten en graag zou ik een schuur willen bouwen voor losse grondstoffen om de voerkosten te drukken. Ook willen we onze daken voorzien van zonnepanelen.’
Waarom bent u lid van LTO Noord?
‘LTO zit bij verschillende betekenisvolle partijen aan tafel en heeft het vertrouwen van de Tweede Kamer. Dat is waar wij invloed moeten uitoefenen. Caroline van der Plas van BoerBurgerBeweging zit dan ook op de juiste plek.’
Welke inzet verwacht u de komende jaren van LTO Noord?
‘Dat de bestuurders zich blijven inzetten voor het stikstofdossier en alles wat daarmee te maken heeft. Ook moet de voedselproductie hoog op de agenda blijven staan. We hebben mooie vruchtbare gronden in Nederland. Daar moet de focus op liggen. Mensen vergeten dat weleens. De maatschappij wil graag meer natuur, maar uit de natuur komt geen hoogwaardig voedsel.
‘We kunnen de problematiek, zoals de klimaatdiscussie, niet alleen oplossen. We moeten ook vaker over de grens kijken. Ieder land kent zijn eigen krachten die je moet benutten.’
‘Nederland is goed in voedsel maken. Andere landen zijn goed in andere dingen en hebben bijvoorbeeld meer ruimte voor natuur. We moeten het samen doen.’
Heeft u nog tips voor LTO Noord?
‘Werk samen met andere partijen en stem de agenda’s op elkaar af. Ga niet haaks tegenover elkaar staan. Daarnaast hoop ik dat LTO meer in boerentaal blijft praten en niet te veel de politieke kant op gaat. Daardoor kan LTO steeds verder van boeren en tuinders af gaan staan.’
Naam: Nadine Stemerdink (29)
Soort bedrijf: melkveebedrijf
In: Aalten (Gelderland)
Lid sinds: twee, drie maanden
Titel
Melkveebedrijf Bongen (Aalten)
Melkveebedrijf familie Bongen is actief in het gelderse Aalten. Nadine Bongen melkt samen met haar ouders Jan en Aleid circa 300 melkkoeien met 4 Lely melkrobots. De opfok van het jongvee wordt vanaf 3 maanden uitbesteed. In de bestaande ligboxenstal zijn 2 melkrobots gesitueerd. In 2015 is een nieuwe 3+0 stal gebouwd met 2 melkrobots. Deze stal kan worden gespiegeld tot 3+3 stal.
Kenmerken melkveestal:
Kelderloze stal afstortput aan voor- en achterzijde
Mestscheidingssysteem
Dikke fractie boxvulling
Italiaans dak/ zaagtanddak
Lage kostprijsstal
Lely A4 melkrobots
Emissie-arme W5 welzijnsvloer
Vaste mestschuiven
Sproeisysteem
Ruime strohokken
Locis Adviseurs adviseerde melkveebedrijf Familie Bongen bij
Stalontwerp
Maatlat Duurzame Veehouderij
Overleg Welstandscommissie
Afwijking bestemmingsplan
Aanmeldnotitie MER
Omgevingsvergunning bouwen
Omgevingsvergunning milieu
Aanvraag vergunning Natuurbeschermingswet
Bestek en Aanbesteding
Begeleiding certificering MDV
Klik hier voor facebookpagina van melkveebedrijf familie Bongen https://www.facebook.com/familiebongen
Regelmatig wordt doorverwezen naar een van de ambassadeurs van Taboer. Nadine Bongen (31) uit het Achterhoekse Aalten is er daar een van. Met haar ouders runt ze een melkveebedrijf. Ze heeft zelf een burn-out gehad en weet als geen ander dat het boerenleven heel zwaar kan zijn. ,,Werkuren van 70 tot 80 uur per week zijn normaal. En als er dan problemen bij komen, kan het lastig worden. Omdat ik opgegroeid ben in het agrarisch gebied weet ik dat boeren geen praters zijn’’, zegt Bongen. ,,Daarom heb ik een agrimindsetcursus ontwikkeld. die online gevolgd kan worden. Ik maak vlogs en filmpjes waarbij ik tips geef en deelnemers leer keuzes te maken’’, zegt de boerin die door Taboer gevraagd is ambassadeur te worden en te helpen. De jonge melkveehouder begeleidt op dit moment 13 overwegend jonge boeren en boerinnen. ,,Op de trekker kunnen ze mijn filmpjes bij wijze van spreken bekijken. Ze hoeven er het erf niet voor af. Maar ook kunnen ze me bellen of hier komen’’, zegt Bongen die merkt dat het ontbreken aan een duidelijke politieke koers momenteel als grootste knelpunt wordt ervaren. ,,Er is veel stress, want ook banken zijn terughoudend en het rendement is vaak heel laag. Sommigen zijn ten einde raad door alle onzekerheid.
Edwin Rensen, Telegraaf 10 februari 2024.